GEDICHT

HARDSTEENGROEVE

Eind september.
De Saar zoekt
de Moezel.

En plots in een bocht:
de rode hardsteengroeve,
stralend in zon en mist.

De foto blijvend gemist.
De wet van de weg
is een droeve.

Dirk Verhaegen

GALERIE WALZINGER

PETER LOWE

Peter Lowe interviewed by Alan Fowler, PhD research student, Southampton University AF What were the origins of your first interest in constructive art? PL In the summer of 1955, I hitchhiked from London to Paris, slept rough and got into the Rodin Museum for free. In the gardens was an astonishing open-air sculpture exhibition where I saw constructions by Naum Gabo, a wind up clockwork machine by Jean Tinguely and many abstract and semi figurative works by the European avant-garde. AF You have written recently about the teaching of Kenneth and Mary Martin during your studies at Goldsmiths’ College. Which aspects of their teaching made the greatest impact on your own development? PL The Martins’ interpretation of Cubism had the greatest impact. For example, Juan Gris’ use of geometry to organise a canvas and how that led to collage and moving formats in non-figurative work. In 1964 Kenneth Martin appointed me as his teaching assistant at Barry Summer School in South Wales. This marked an intense period of experimentation for me. AF In 1969 you joined what became known as the Systems Group. What were the particular interests in becoming involved in this group activity, and what did the group see as its aims? PL My participation in Systems group came about through a chance meeting with the painter Jeffrey Steele at Barry. With his wife, Arja Nenonen, he organised the first Systems exhibition at the Amos Andersonnin Museum, Helsinki. Although Jeffrey Steele remained a key participant, Malcolm Hughes subsequently took over the running of the group and it met regularly at his Putney studio. As artists outside the contemporary mainstream we needed to promote our work. We also aimed to provide ourselves with a forum for ideas. We ran our own summer courses and organised seminars and exhibitions. Lucy Milton opened in Notting Hill and her gallery became a showcase for international constructed art. Both as a group and as individuals,we benefited from her help and encouragement. AF The systems group has been described as being involved in the promotion or practice of “syntactic art” How would you describe the concept of artistic syntax? PL Jeffrey Steele proposed the word ‘syntactic’ as an alternative or subtext to ‘systems’. I argued that the word ‘systems‘ was preferable to ‘syntactic’ since it was the more common usage. We could have translated the term ‘art concret’ but decided not to because, although ‘concrete’ is the antonym to ‘abstract’, it also has the misleading connotation in English of a mix of stones, sand and cement. Syntactic tendencies are found in most cultures whereas Western European art is preoccupied with mimesis and symbolism. I directed my work towards system and syntax because of my dissatisfaction with abstraction, mimesis and symbolism. Artists invent systems for their own use but Jay Hambidge, Le Corbusier, Theodore Cook, Arthur Schlillinger, Wilhelm Ostwald and others devised systems intended for common use. Hambidge, Le Corbusier, and Cook, were concerned with proportion. Schillinger proposed the systematic integration of all forms of expression based on mathematics. Ostwald published a taxonomy for describing and organising colour. I regarded it part of my artistic education to work through these and similar ideas without necessarily subscribing to them. William Blake advocated creating a personal system “I must create a system or be a slave to another man’s” said Blake. By working with the fundamentals of system and visual syntax, I hoped to avoid dependency. AF Is it important for the viewer to be able to deduce the underlying geometrical or mathematical system or structure? PL How viewers choose to see things is a matter for them. Making a work and interpreting it are two different acts. Anyone can present something they have found or made but not everyone can make sense of it. Information in syntactic work can be retrieved and presented in other ways, as a notation for example. Notations can be orchestrated in different ways; as drawings, with colour, with solids etc. It is seldom easy to fit the concept to the means and vice versa. There is solace in looking, though perhaps not always. Most things are interesting to look at and so much can be looked at to satisfy the most compulsive voyeur. To go out of one’s way to find special objects to look at, or to have the temerity to add to this super-abundance, one must presumably have a reason. Curiosity to see what something imagined will look like is one motive. There is more than one way of seeing syntactic works and this ambiguity adds to their richness. Some people complain that to understand something ruins their enjoyment. Sometimes ignorance is bliss but understanding heightens perception. Viewers are encouraged to look at syntactic art without interpreting it in literary or figurative terms. It is not always appropriate to look at things as metaphor. We never see the raw visual fact of anything if we insist on looking at everything in terms of something else. AF Your work seems to place importance on systems which have a logical or rational conclusion as well as a starting point. Could you expand on this? PL When or where to start and stop ordinarily besets creative enterprise. The Martins’ used permutations which contain a beginning and an end. I invented an alternative conclusive method using identical units. Four units combined, layer upon layer, form a cube. This also allows me to convey direction, growth and scale. AF To what extent is the production of one of your works a process of experimentation or discovery as distinct from having a pre-conceived outcome? PL My works derive from preconceived rules but although I know what the rules are, systems have the potential to generate configurations that I might never discover if I relied entirely on taste and ad hoc methods. I invent but also discover rules intrinsic to the number of elements, the material or the scale for example. My working methods allow me to modify a system without compromising its logical integrity. I can arrive at an entirely unforseen outcome. AF And could you also comment on the interaction between rationality and intuition or instinct in the construction of a systems based art object? PL It has been said that intuition is that unfailing instinct that tells us we are right whether we are or not. In applying a system, first decisions are invariably arbitrary. From then on it’s a dialogue between chaos and order. Although we all have feelings about ideas and ideas about feelings, it has become mandatory to separate and value emotion above reason. An art that refuses to separate feeling from intellect goes against expressionist art theories which have tended to monopolise the debate. AF Is one aim of syntactic art to eliminate evidence of personality of the artist, as was envisaged in Russian Constructivism, or is an individual identity of a body of work by any one artist inevitable? PL Not only the Constructivists but also some of the Dadaists and Surrealists shared this aim when they experimented with chance. Syntactic art does not glorify idiosyncrasies of craftsmanship like the brush mark etc. Bravura performances of technical skill or lack of it are not an essential. But, for better or worse, the personality of the artist will emerge whatever systems or structures are in place. AF How important is it for syntactic artists to produce written explanations of their work – as distinct from the view that art objects should speak for themselves through their visual appearance and impact? PL I believe it is important.On the other hand, it is a measure of a failure to communicate visually if elaborate explanations are required. May 2005

FREDERIC GROS / H. D. THOREAU

'Il faut traverser la boue de l'opinion, des préjugés, de la tradition, de l'illusion, de l'apparence, ces alluvions qui recouvrent notre globe, de Paris à Londres, de New York à Boston et à Concord, passer au travers de l'Eglise et l'Etat, de la poésie, la philosophie et la religion, jusqu'à parvenir à un fond solide, aux rochers en place, que nous pouvons appeler réalité, et qu'on puisse dire: ceci est, pas d'erreur.'

Henry David Thoreau, geciteerd door Frédéric Gros in:

Marcher, une philosophie

FREDERIC GROS / NIETZSCHE

'Nous ne sommes pas de ceux qui ne pensent qu'au milieu des livres et dont l'idée attend pour naître les stimuli des pages ; notre êthos est de penser à l'air libre, marchant, sautant, montant, dansant, de préférence sur les montagnes solitaires ou sur les bords de mer, là où même les chemins se font méditatifs.'

'Pour faire l'estimation d'un livre, d'un homme, ou d'une musique, notre premier réflexe est de nous demander: Sait-il marcher ?'

Nietzsche geciteerd door Frédéric Gros in:

Marcher, une philosophie

Carnets Nord, 2009
ISBN: 978-2-35536-008-4

ZEEUWS-VLAANDEREN

FIETSTOCHT (6 SEPTEMBER)

Met de auto rijden we voorbij Hulst richting Kloosterzande (Hulstseweg). Bij Klinkaart slaan we links de Cathelijneweg in en via de St. Josephstraat rijden we tot Hengstdijk. Onderweg krijgen we zicht op de vogelkreek. Geschiedenis, geologie, hydrografie: "Tussen de landen van Hulst en Houtenisse stroomde in oost-westrichting de Vogelkreek ... De vogelkreek is een voormalige kreek met omliggende vochtige en zoute graslanden ... Restanten van oude stroomgeulen... " Eén enkele zeiler. Hier en daar een discreet donkergroen geverfd vissershuisje tegen het riet aan. Levendige herinnering aan vorige winter. We wandelden hier met vrienden op het ijs. Eerst was er hete drank en tussen de vele schaatsers ondernamen we voorzichtige pogingen om de glijbaantjes uit onze jeugdjaren terug te winnen. Geüpdatete Hendrick Avercamptaferelen. De mooie windmolen op de achtergrond. Een vliegeraar zorgde voor hedendaagse kleuren. We stapten, warm ingeduffeld en uiterst voorzichtig, in westelijke richting over de alsmaar desolatere ijsvlakte. Vandaag is het begin september en het weer aarzelt tussen nazomer en komende herfst. Even voorbij de kerk vinden we parkeerplaats
voor onze Berlingo. De fietsen worden uitgeladen. Het is wat twijfelen welke kleren aan of uit. Frisse wind en zonnige periodes. We fietsen verder langs de Vogelweg. Wind tegen. De Oude Havendijk lokt ons even met zijn naam, maar dat zal voor een andere keer zijn. Langs de Copwijkseweg, de Campensedijk en de Bossestraat komen we in Vogelwaarde. Langs de Rapenburg bereiken we de Zuidweg en via deze komen we uiteindelijk bij de Vogeldijk. Plaatsnamen die de verbeelding aanspreken, zij geven reliëf en roepen verlangens op. Fietsen in talige parcours. Wind mee en genietend van het polderlandschap dat verre van eentonig is. Pauze. Leen raapt aardappelen die achterblijven op het veld: als het geen Millet is, dan is het Van Gogh. Ik tracht intussen foto's te maken van de ganzen. 'Het is een plaag aan het worden', weet een toekijkende fietser. 'Natuur is goed, maar teveel is teveel.' We discussiëren vriendelijk over nuttig nut en het nuttige nutteloze. Het nuttige nutteloze van restanten oude stroomgeulen en laatbloeiend moerasscherm. De nutteloze bruine kiekendief, de nutteloze waterral, de nutteloze blauwborst, het nutteloze baardmannetje, de nutteloze roerdomp, de nutteloze porseleinhoen, de nutteloze grutto's, de nutteloze grauwe, de nutteloze kol- en de nutteloze rietganzen, de nutteloze slobeenden en de nutteloze slechtvalk. Het nutteloze nut van woorden proeven, de nutteloze brakke ruigtevegetatie van woorden. We pauzeren bij het informatiepaneel en eten een appel. We lezen over het zeldzame moerasscherm dat hier bloeit. 'Kruipend moerasscherm in de west-vogelpolder.' 'De soort bloeit vrij laat in het jaar, vanaf de zomer tot in de herfst.' Hopelijk bloeit hij ook op het internet zodat ik niet eindeloos moet overpennen. We fietsen langs de Vogeldijk verder en via de Meerdijk bereiken we de Hoefkensdijk die we over de Hultseweg blijven volgen. Via het gehucht Lamswaarde komen we aan de Boudeloodijk waar een strakke watergang de dijkweg haaks kruist als op een schilderij van Mondriaan. Tussen de bomen het onwezenlijke beeld van een langzaam voortbewegend schip: Wallenius Wilhelmsen. Langs de Schapendijk komen we opnieuw aan de Hulstseweg die we oversteken om via de St. Josephstraat onze lus te voltooien. We wijken even uit om een groet te brengen aan Bieke. (Eerder woonde zij in Paal.) De rit huiswaarts, met scampi's en gekoelde witte wijn in het vooruitzicht. Kim Clijsters wint van Venus Williams. Hyacinth Bucket - 'Bouquet'- sluit de avond af.

WYBRAND GANZEVOORT

RE Gerard Bilders,

dag Dirk,

je kunt je ook thuis (en niet helemaal ongelukkig…) gaan voelen in het labyrint – hoewel, een spoorboekje uit 1982 was nog geen labyrint – en de treinen reden nog op tijd (?) –

hoe het was met die treinen in 1860 weet ik niet – maar misschien waren er nog geen spoorboekjes – dus misschien vandaar dat ongelukkig labyrintisch gevoel –

anyway, we moeten elkaar binnenkort nog eens tegenkomen …

hartelijk,

wybrand ganzevoort

HUGH BRODY

'In de grammatica en verwoording van de Inuktitut gelden duidelijke regels waarop vrijwel geen uitzonderingen voorkomen. Toch is het Inuktitut ook een taal met bijzondere mogelijkheden voor poëtisch gebruik en het creëren van metaforen. Misschien hoort dit wel bij elke taal. Maar de talen van jager-verzamelaars zijn misschien wel speciaal verplicht aan en afhankelijk van de metafoor. Logica en poëzie van woorden zijn voor veel volken onscheidbaar verweven. Iets wat essentieel is voor het menselijk welzijn, komt hier wellicht duidelijker naar voren dan elders. Jager-verzamelaars slaan enorm veel kennis op en gebruiken die kennis om cruciale beslissingen te nemen - vandaar het belang van liederen (om het geheugen te ondersteunen en nieuwe inzichten te bieden) en dromen (om beslissingen te kunnen nemen die gebaseerd zijn op een mengeling van feiten en intuïtie).'

'Een geest wordt een jongen wordt een veer wordt een man. Een man wordt een zalm wordt een geest wordt een vrouw. Een meisje wordt een hond wordt een zeehond wordt een geest. Een geest wordt een penis die gevoerd wordt aan een vrouw die een vos wordt die uitwerpsel wordt dat omgezet wordt in vliegen die geesten zijn. Een geest wordt een man die gemeenschap heeft met een lijk dat het leven schenkt aan een geest die een jongen wordt die een vogel wordt.'

Hugh Brody, De andere kant van het paradijs: over jager-verzamelaars, boeren en de verdeling van de wereld, 2004 (2001)

Uitgeverij Atlas
ISBN 90 450 0901 3

Background on Hugh Brody

Hugh Brody was born in 1943 and educated at Trinity College, Oxford. He taught social anthropology at Queen's University, Belfast. He is an Honorary Associate of the Scott Polar Research Institute at the University of Cambridge, and an Associate of the School for Comparative Literature at the University of Toronto.

In the 1970s he worked with the Canadian Department of Indian and Northern Affairs, and then with Inuit and Indian organizations, mapping hunter-gatherer territories and researching land claims and indigenous rights in many parts of Canada. He was an adviser to the Mackenzie Pipeline Inquiry, a member of the World Bank's famous Morse Commission and chairman of the Snake River Independent Review, all of which took him to the encounter between large-scale development and indigenous communities. Since 1997 he has worked with the South African San Institute on Bushman history and land rights in the Southern Kalahari.

GERARD BILDERS

'Wie niet hartstochtelijk geloofd in zijn eigen krachten en in de waarheid van zijn artistieke overtuiging, die zal altijd blijven aarzelen, onzeker welke kant hij moet kiezen; hij mist een welbepaald doel en zonder de rode draad wordt het schilderen voor hem een oneindig labyrint waarin hij meer en meer verdwaalt, omdat hij alle wegen tegelijk bewandelt zonder er één enkele te volgen. Zichzelf herhalen, ja, dat is de ware originaliteit, en zolang als men nog geen karakter heeft ontwikkeld, door de natuur en de eigen gevoelens te verdiepen, zolang als men zijn eigen pesoonlijkheid nog niet begrijpt, dan is men...
Nou ja, wat een ellendige geschiedenis!'

uit Gerard Bilders: Zo ben ik nooit eens gelukkig Schildersdagboek 1860-1865

THE BIRD PATH

Op vogeleiland

......In de noordse lente

Uit de persoonlijke chaos
...de grillen van lichaam en geest
uit de bladeren kennis
...dwarrelend met de wind
uit de lachende keel van de meeuw
...en 't vlijmscherpe van zijn kracht
uit de gloed van beelden
...in de zwarte zee bij nacht
uit de vele tegenstrijdigheden
...als brandend ijs en bevroren vuur
het wit, de leegte, het naakte
...is wat ik verlang.

Hier op vogeleiland
...waar de oceaan breekt
in ringen wit tumult
...rond de gespleten rotsen
waar de geest hoog reist
...op de vleugels van de meeuw
of een rustpunt kent
...in de curven van een schelp
moet ik weer mijzelf worden
...de gloed van het denken
haast tot niets herleid
...opgelost in het immanente.

Kenneth White (uit 'The Bird Path')
vertaling Dirk Verhaegen

www.kennethwhite.org