WISKUNST: MAX BENSE

Max Bense

'Onder andere de zuiver wiskundige elementen kunnen nooit zuiver esthetische elementen zijn, alhoewel zij deel kunnen uitmaken van de technologie, van de inhoud of van de vorm van deze laatsten.'

'Het is onmogelijk het esthetische element te reduceren tot de geometrie of tot de rekenkunde want de perceptie is van esthetische aard. Het esthetische element is in feite een medewerkelijke constructie, daar waar de mathematische relaties, aan de vaststelling onderworpen, vallen onder de ideële zijnsmodus.'

'Maar wij moeten de nadruk leggen op het feit dat deze <> er niet toe leiden dat het esthetische fenomeen een mathematisch fenomeen wordt, maar dat het integendeel het mathematische fenomeen is dat de drager wordt van het esthetische fenomeen. De mathematische fenomenen zijn niet noodzakelijk mooi, maar, en daar zijn het juist de ritmes van Max Bill, de oppervlakterelaties van Baumeister, de composities van Kandinsky en de constructies van Vantongerloo die in staat zijn het ons te leren, zij zijn het op gebeurlijke wijze. terwijl de mathematische constructies van de stoïcijnse wereld uit het bepaalde voortkomen, onttrekken de esthetische constructies zich daaraan.'

(vert. Dirk Verhaegen)

WISKUNST: ALBERTI

Alberti, De Pictura (1435):

'Ik vraag meteen dat men in overweging wil nemen dat ik in heel deze uiteenzetting niet als wiskundige over deze zaken spreek, maar wel degelijk als schilder. Want de wiskundigen, die abstractie maken van elke materie, meten de vormen en de verschijningswijzen van de dingen uitsluitend met hun intellect. Maar wij, die de zaken aan het oog zouden willen aanbieden, wij zouden al schrijvend te rade moeten gaan, zoals men zegt, bij een Minerva die wat meer in het vlees zit.'

WISKUNST

GEOMETRISCH - SYSTEMATISCH - POËTISCH


Ik beschouw mijn werk als systematisch. Dat betekent niet dat ik systematisch werk, wel dat een werk of een reeks bepaald is door een strikt logisch-mathematisch systeem. Het gebruikte systeem is niet altijd door de toeschouwer te achterhalen, en het achterhalen van het systeem is ook niet de enige manier om het werk te 'consumeren'. De toeschouwer heeft zijn eigen lectuur.

Mijn werken zijn rationeel te begrijpen op het niveau van de systematiek. Didactische tekeningen, schema's en ontwerptekeningen zijn hierbij een welkome aanvulling. Onder rationeel versta ik dat het werk en de werkwijze als evident en noodzakelijk worden ervaren. Het systeem kan helder worden begrepen, er is sprake van een aha-erlebnis. Het begrijpen van het systeem betekent niet noodzakelijk het begrijpen van het werk. Een systeem kan op zichzelf geëvalueerd worden. Een werk kan op zichzelf geëvalueerd worden. Goede systemen geven niet noodzakelijk goede beelden. Goede beelden resulteren niet noodzakelijk uit goede systemen. Ik wil goede beelden die aan goede systemen beantwoorden. Beelden moet men esthetisch beoordelen, ik bedoel visueel. Criteria zijn te zoeken in de regionen van 'verrassende orde', van een oorspronkelijkheid die zich in een lange traditie laat inschrijven, van 'er mee kunnen leven', van 'de geest die in beweging gezet wordt', van verhelderende metaforen. Simpele systemen kunnen in complexe beelden resulteren. Complexe systemen kunnen in simpele beelden resulteren. Simpele beelden en simpele systemen kunnen complex zijn.

Systematische kunst is een ontmoeting van het mentale in het fysische. De materialisatie speelt haar rol. Pragmatische factoren kunnen ook een rol spelen: droogtijd, kosten, beschikbaarheid, etc... Materiaalkeuze, lijndikte, afwerking, formaat, kleurstelling kunnen allen mee bepalen of een werk al dan niet visueel overtuigt.


Dirk Verhaegen