GÜNTER FRUHTRUNK

WORDSWORTH

"(...) want een deugdelijke smaak met betrekking tot de poëzie en met betrekking tot alle andere kunstvormen is (...) een talent dat moet worden verworven, en dat alleen door denken en door langdurige en constante omgang met de beste compositiemodellen kan ontstaan."


Wordsworth en Coleridge: Lyrische balladen
citaat uit het voorwoord van Wordsworth 1798 
Atheneum - Polak & Van Gennep
Amsterdam 2010
ISBN 978 90 253 6782 4 

MUSEUM VOORLINDEN EN DE HORSTEN

JAWLENSKY

De lievelingskleuren van Jawlensky

Begin jaren zeventig, in de tijd van de algemene bouwhausse, heerste in Wiesbaden de kaalslag. Dorpen van rond de eeuwwisseling werden gesloopt en betonnen meergezinswoningen kwamen in de plaats. In een van deze gebouwen werd de stilte in de gangen van de ingewikkelde doolhof iedere keer onderbroken. Een oudere vrouw, mevrouw Schaak-Matje, waggelde met een blauwgroene flikkering over het gezicht de trappen af. Ze kraste met duister-schorre rokersstem, belde woest bij de buren en zwenkte met een fles in de hand, wijn, cognac, whisky, rum, als het maar alcoholisch was. Bezopen leek ze goedmoedig. Dat veranderde echter wanneer haar de geschiedenis van haar erfenis voor de geest kwam. Dan zwol ze op in onverwachte woede als een aanvalsklare cobra, wiens doel de dodelijke beet is. Ze vertelde op giftige toon de geschiedenis van haar gereduceerde erfenis. Het feit dat ze in dit gemeenschappelijke woonblok moest leven, was uitsluitend de schuld van haar tante. Had haar tantetje maar een vonkje fatsoen gehad, de erfenis bijeen te houden, dan woonde zij niet hier, aldus mevrouw Schaak-Matje.

Tantetje werd op zeventienjarige leeftijd de verloofde van nonkel, waarmee ze later een gelukkig, zij het kinderloos huwelijk had. De man zou wel graag kunstenaar geworden zijn, maar het ontbrak hem aan talent en moed. Hij had een goed oog voor echte kunstenaars en ondersteunde ze zo goed als hij kon. Het meest vertrouwd was hij met de schilder Alexej Jawlensky, met wie hij een vertrouwelijke vriendschap onderhield. De nonkel kocht van zijn vriend af en toe een olieverfschilderij in gloedvolle kleuren, waarbij zij beiden een zekere voorliefde vertoonden voor de kleuren blauw en groen.

Het gebeurde meermaals dat de schilder verleid werd tot een kosteloze vakantie in de vooralpen, waarbij als wederdienst de helft van de tijdens het verblijf ontstane schilderijen bezit werd van de nonkel. Ze vulden wanden, gangen en zolders en maakten tantetje, die zich, zoals zij het noemde, aan dat bonte geklieder niet warmen kon, radeloos.

De schilder stierf, de nonkel stierf, tantetje overleefde. Ze werd mummie-mager en zichtbaar zonderling. In plaats van aan haar, haar nicht, te denken, zo vertelde mevrouw Schaak-Matje, viel ze als 82-jarige voor de flair van een 36-jarige gymnasiumdocent. Tantetje overleefde door „vertroostingen”, zoals ze dat noemde. Voor een nacht met een mummie, zo zou de docent zich hebben uitgedrukt, was een schilderij van Jawlensky een correcte prijs. Voor haar dood moest tantetje in het geheel meer dan vijftig „vertroostingen” ontvangen hebben en de trooster evenzovele Jawlensky’s van haar in ontvangst hebben gekregen. Als de vraag kwam, met hoeveel Jawlensky’s de docent zich uiteindelijk versliep, sloeg mevrouw Schaak-Matje steeds van woede alcoholische voorraad naar binnen. Het was een bodemloze onbeschaamdheid, de totale erfenis, op twee onder de vloer ontdekte schilderijen na, verbrast te hebben. Het walgelijkste was, dat tantetje, aangesproken op haar onwaardige activiteit, zich in geen geval de nachtelijke diensten van de docent ontzeggen kon.

Eigenaardig, mevrouw Schaak-Matje scheen zich over tantetjes gereduceerde nalatenschap niet te verheugen, terwijl het nog altijd een begerenswaardig vermogen vertegenwoordigde. Haar woede over tantetjes verkwiste nalatenschap had groeven van teleurstelling in haar gezicht gekerfd. Het scheen alsof de lievelingskleuren van Jawlensky zich op haar toornige gezicht hadden uitgesmeerd: ze had zich groen en blauw geërgerd.
 
anoniem document, opgenomen in:
Helga Lukowsky: Jawlenskys Abendsonne, der Maler und die Künstlerin Lisa Kümmel
Ulrike Helmer Verlag ISBN 3-89741-050-8



 

GEDICHT

    UILENHOEK

   
    Veldsteen, in ruwe lagen
    Wijs gestapeld tot herleven.
    Het zonlicht zoekt. Zinnig, lichtzinnig.
    Herinnering aan verlangen
    Woont in de voegen.

    Rimpeling, bewogen spiegeling:
    Sprankelend spel van geven en nemen.
    De lelies luisteren met open monden.

    In de notelaar leven Perzen en Hellenen.
    Zijn vruchten vertrouwd met aarden schalen:
    Jade en nachtblauw, vurig verkleuren.

    Het discrete welkom van verdwaalde stoelen.
    Zwervers met rust: en in hun hoofden
    Nog de bossen, de dreven, retabels, kantelen.

    De talige dans van bijen. Hun delicate leven.
    De kleurenpracht van bloemen en kasten.
    De kruiden tot spiraal geordend
    En wild de hop rond zijn spaken.

    Als de tijd stilstaat wordt de toekomst geboren.
    En met de dichter woont de mens
    Ook nu weer dichterlijk op aarde.

   
    Dirk Verhaegen  (zomer 2018)