INTRODUCTIE EXPO DIRK VERHAEGEN

Centrum voor constructivisme en concrete kunst Den Heeck - 2880 Bornem (HIN) 

DIRK VERHAEGEN: NEATLY DISTURBED tentoonstelling van 29 oktober tot 17 december 2023 

toelichting door Lucas Schaus: Een jonge kijk op +50 jaar artistieke praktijk 

Goedemiddag, hartelijk welkom iedereen: kunstliefhebbers, kennissen, vrienden, familie. Ik wil ook graag Jan en Magda van galerie Den Heek extra bedanken voor hun bewonderenswaardige en standvastige inzet, en om mij de kans te geven deze expo in te leiden. Wanneer ik spreek als kleinkind van Dirk, dan spreek ik ook in naam van mijn nichten Eva en Maja, en van mijn broer Nicolas. Ik spreek niet als deskundige, ik spreek als familielid en als geïnteresseerde leek. Wij zijn, logerend bij oma en Dirk, veelvuldig in contact gekomen met een omgeving waar niet uitsluitend constructivisme en systematische kunst een prominente rol speelden. Neen, Dirk liet ons kennis maken met veel meer dan dat, en daarmee wil ik ook zijn eigen veelzijdigheid benadrukken. We tekenden cartoons met als personage een klunzige reporter van een of ander provinciaal mosselfestival, we aquarelleerden in Lillo met als motief de stemmige restanten van het verdwenen polderdorp aan de Schelde, we schreven gedichten over onze verdwaalde teddyberen, zongen liederen over onze fratsen rond het huizenblok en we filosofeerden samen tijdens de talloze wandelingen die we maakten op de Mortselse berm en in het bekoorlijke Klein Zwitserland. Wat ik wil zeggen is dat de rationele, logische, en wiskundige systemen van Dirk Verhaegen voor ons geen onbekend terrein zijn. Leek zijn is dus relatief. Wij hebben beetje bij beetje kunnen ontdekken dat die grillig geordende lijnen en vlakken misschien wel meer zijn dan wat ze op het eerste zicht lijken. Ik nodig jullie allen van harte uit om samen de diepere betekenis van deze systemen te ontrafelen, de esthetiek van de logica te omarmen en de innerlijke harmonie tussen wiskunde en toeval te verkennen, net zoals wij, als kleinkinderen van Dirk, dit al jarenlang konden ervaren. Dirk Verhaegen heeft verschillende ideeën en concepten in zijn kunstwerken geïntegreerd. In het concept van Neatly Disturbed, netjes verstoord, worden oude werken van de jaren 70, 80 en 90 naast nieuwe werken geplaatst, wat tot verassende inzichten leidt. Dit samenspel vat de essentie van Dirk Verhaegen zijn kunstenaarschap treffend samen.

Graag ga ik nu verder in op enkele zaken die we zien terugkomen in de werken van Dirk op deze huidige tentoonstelling. Toevalsprincipes: Het element toeval speelt een belangrijke rol in Dirk zijn werk, zij het niet uitsluitend. Het is in elk geval voldoende aanwezig op deze tentoonstelling. Toeval slaat hier niet op intuïtie of spontaneïteit, die in alle creativiteit een rol spelen, het gaat wel degelijk over mathematisch toeval. Het kan de blinde greep zijn uit een hoed met genummerde kaartjes, het kunnen ook de cijfers van irrationele getallen zijn zoals bij de computerwerken uit de jaren '70. Zijn kunst is gebaseerd op wiskundige principes, maar door toevalselementen toe te voegen en van de wiskunde in zekere zin haar striktheid te ontnemen, ontstaan er onverwachte en boeiende wendingen. Het willekeurige karakter van deze toevalselementen geeft zijn kunst een unieke dynamiek en brengt een speelse ontregeling in de anders zo strakke wereld van de wiskunde. Dit resulteert in werken die zowel een fascinerend spel van regelmaat en onvoorspelbaarheid weerspiegelen als een delicate balans tussen orde en chaos belichamen. Het is als een dans tussen het berekende en het onvoorziene, waarbij Dirk de regels van de wiskunde respecteert en tegelijkertijd eigenzinnig op zoek gaat naar het onverwachte. Diagonalen in veelhoeken: Veelhoeken en diagonalen in veelhoeken vormen een intrigerend motief in Dirk zijn werken, waarbij de regelmatige veelhoek dienst doet als fundament. Wanneer men alle diagonalen van een veelhoek in beeld brengt, ontstaat er een symmetrisch schouwspel: een eenvoudige illustratie van geometrische principes die dikwijls doen denken aan een verfijnd kanten lapje. Mooi maar ook niet opwindend. Maar Dirk gaat veel verder dan dat. Door elementen weg te nemen, te spiegelen of te kantelen, ontstaan nieuwe composities die gekenmerkt worden door leegtes en overlappingen. Door het manipuleren van deze veelhoekige structuren creëert Dirk een fascinerend spel van symmetrie, asymmetrie en herhaling. De veelhoek houdt op vorm te zijn en verovert het volledige beeldveld. Zo dagen Verhaegens werken ons uit om dieper te graven in de relatie tussen meetkunde, compositie en esthetiek. Kleur: Dirk hanteert kleurencirkels en veelhoeken als bouwstenen om kleur en structuur met elkaar te verweven. Een van zijn kenmerkende technieken is het toewijzen van verschillende kleuren aan de hoekpunten van veelhoeken. Wanneer deze hoekpunten met elkaar worden verbonden, ontstaat er een intieme relatie tussen de kleuren en structuren. De kleuren dansen als het ware met de geometrische vormen. Wat deze benadering zo bijzonder maakt, is dat Dirk kleur in zijn werk niet alleen als een esthetisch element beschouwt, maar ook als een structureel element. Hiermee vervaagt de grens tussen abstractie en concrete vormen, en wordt kleur niet slechts een bijkomstigheid, maar een wezenlijk onderdeel van de compositie.

Slot: Tot besluit nog dit. Ik heb mijzelf een geïnteresseerde leek genoemd. Ik bedoel dat niet minderwaardig. De geïnteresseerde leek, dat zijn wij allemaal. Verwonderd en nieuwsgierig kijken, daar gaat het om. De betekenis in het leven zelf zoeken. Kunst als leerproces. Zoals Dirk die de geometrie op mijn GPS bekijkt en verrukt uitroept: kijk een werkje van mij!

Lucas Schaus - Gent, oktober 2023